Linux Depolama Terminolojisi Ve Kavramlarına Giriş

Sistemlerin doğru ve verimli kullanılabilmesi için Linux depolama terminolojisi hakkında bilgi sahibi olmak önemlidir. Linux sistemlerinde kullanılan bazı terminoloji ve kavramlar vardır.

Kavramları öğrenmek ve anlamak, veri depolama, disk yönetimi, sistem performansının artırılması gibi konularda, kullanıcıya büyük kolaylıklar sağlayacaktır. Linux, tüm donanım aygıtları ve depolama sürücülerinin yönetimi için güçlü sistem ve araçları barındırır.

Temel Donanım Kavramları

Linux sistemlerinde kullanılan diskler depolama sürücüleri, bölümlere ayrılarak kullanılabiliyor.

Disk bölümleme işlemleri için kullanılan temel kavramlar şunlardır;

• Disk (hdd/ssd); verilerin fiziksel olarak depolandığı aygıtlardır,
• Partition (bölüm); veri depolama diskinin mantıksal olarak bölümlere ayrılmasıdır,
• Sector /block; disk üzerinde yer alan ve verilerin işlenebileceği en küçük birimdir.

Disk kavramında kullanılan ssd (solid state drive) diskler, hdd (hard disk drive) disklere göre daha hızlı çalışma özelliğine sahiptir. Diskler üzerinde yer alan sector yapıları ise disk türüne göre 512 bayt ya da 4096 bayt boyut bilgilerine sahiptir.

Disk Bölümleri

Linux sistemlerinde kullanılacak olan depolama diskleri, bölümlere ayrılarak kullanılabilir. Sistem kurulumlarında, kullanılabilen disk alanının bölümlere ayrılması ve ayrılan her bölümün farklı amaçlar için kullanılması, bölümleme işlemleri ile ayarlanabiliyor.

Disk bölümleme işlemleri, kullanıcıya sistemi daha esnek kullanabilme imkanı tanıyor. Ayrılan bölümlere birden fazla işletim sistemi kurulabiliyor ya da her bölüme farklı dosya türleri yüklenebiliyor. İşletim sistemleri, diskin bir bölümüne yazılır ve bölümlenen diğer alanlar, farklı amaçlar için kullanılabilir.

Linux Dosya Sistemleri

Linux sistemlerinde, disk biçimlendirme ve dosya sistemlerini belirleme işlemleri yapılabilir. Biçimlendirme, diskin kullanılabilir hale getirilmesini sağlayan işlemlerdir. Dosya sistemleri, disk bölümlerinin yapılandırılmasını, verilerin diske nasıl yazılacağını ve kontrol edileceğini gösterir. Linux sistemlerinde kullanılan popüler dosya sistemleri şunlardır;

• Ext4,
• Xfs,
• Btrfs,
• Zfs,

Diğer işletim sistemlerinde farklı dosya sistemleri kullanılabiliyor. Windows için NTFS ve ExFat, macOs işletim sisteminde ise HFS+ ve APFS dosya sistemleri kullanılabiliyor. Her dosya sisteminin boyutları ve özellikleri farklıdır. Linux sistemlerinde en popüler dosya sistemi Ext4 ve diğer dosya sistemlerine uyumlu olarak çalışır.

Depolama Cihazının Yönetimi

Linux sistemlerinde kullanılan dosya hiyerarşisi, her şeyin bir dosya ile temsil edilmesini sağlar. Dosyalar depolama aygıtlarını temsil eder ve her dosya bir harf ile temsil edilir. Linux sistemlerinde kullanılan ilk sürücü “/dev/sda” dosyası olarak gösterilir. Disk bölümleme işlemi oluşan bölümler, sürücü adına eklenen numaralar ile temsil edilir. Sürücü içerisinde oluşturulan bölümler, “/dev/sda1” şeklinde gösterilmektedir. Sürücü ve dosya isimlendirme işlemleri, Linux çekirdeği tarafından yapılır. Bu sistemde karışıklık olmamasını sağlar.

Disk Bölümleme ve Yönetim Araçları

Linux sistemlerinde depolama terminolojisi ve temel kavramlarla ilgili yapılan bilgilendirmelerde, depolama sistemlerinin yapısı ve bölümlendirme işlemleri gösterilir. Disk bölümlerini oluşturmak, düzenlemek ve silmek için kullanılan araçlar, “fdisk, parted, gparted” olarak gösteriliyor. Disk alanlarını daha kolay ve esnek bir biçimde yönetebilmek için “lvm (logical volüme manager)” teknolojisi kullanılıyor. Bu teknoloji, disklerin mantıksal bölümlere ayrılmasını, alanların dinamik olarak küçültülmesini ya da büyütülebilmesini sağlar.

Karmaşık Depolama Yönetimi

Linux sunucularında, daha büyük kapasiteli depolama alanlarına sahip olabilmek için birden fazla diskin bütünleşik olarak yapılandırılması gerekiyor. Bu sisteme RAİD sistemi deniliyor. RAİD (Redundant Array Of Ginindependet Disk), sürücülerin yapılandırılması, ek yetenekler ile bir birim olarak yönetilmesini sağlayan depolama yönetim teknolojisidir.

• RAID 0,
• RAID 1,
• RAID 5/6/10,

RAID disk sistemlerinde, yazılımsal ve donanımsal düzenlemeler yapılabiliyor. Linux sistemlerinde, yazılımsal RAID yapılandırmaları için “mdadm” yapılandırma aracı kullanılıyor.